مقایسه عملکرد دانه و خصوصیات غذایی لاین‌های امیدبخش گندم نان با شاهد مهرگان در شرایط کشاورزان مناطق داراب و فسا استان فارس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی فارس، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی (AREEO)، داراب، ایران.

2 بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی فارس، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی (AREEO)، داراب، ایران

3 بخش تحقیقات گیاهپزشکی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی فارس، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی (AREEO)، داراب، ایران

چکیده

مقدمه: آزمایشات به‌نژادی از بررسی نسل‌های در حال تفرق به‌عنوان منبع مهم ایجاد تنوع ژنتیکی شروع شده و با مقایسه ژنوتیپ‌ها در آزمایش‌های مقایسه عملکرد مقدماتی، پیشرفته و سازگاری ادامه می‌یابد. لاین‌های برتر برای بررسی بیشتر نیاز به آزمایش‌هایی در شرایط مزرعه کشاورزان دارند. لاین-های انتخابی به‌همراه رقم‌های رایج منطقه در آزمایش بررسی مقایسة عملکرد، تحت عنوان آزمایش‌های تحقیقی- ترویجی مورد ارزیابی قرار گرفت. انجام این‌ آزمایش‌ باعث اثبات برتری لاین‌های جدید از نظر عملکرد دانه، مقاومت به بیماری، زودرسی و مصرف کمتر آب در خارج از ایستگاه‌های تحقیقاتی می-شود و همچنین در شرایط مزارع کشاورزان، سبب آشنایی بیشتر کشاورزان، کارشناسان و مروجین به اطلاعات و خصوصیات لاین‌های جدید می‌گردد.
مواد و روش‌ها: این پژوهش ، به‌منظور مقایسه خصوصیات زراعی و غذایی سه لاین امیدبخش گندم نان S-98-7، S-98-11 و S-98-22با رقم مهرگان به‌عنوان شاهد محلی در منطقه گرم شهرستان‌های داراب و فسا در سال زراعی 1401-1402 مورد بررسی و مقایسه قرار گرفتند. مقدار بذر مصرفی بر اساس 400 عدد بذر در مترمربع و مساحت 2000 مترمربع در نظر گرفته شد. داده‌های روز تا سبز شدن، ظهور سنبله و رسیدگی فیزیولوژیک، تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبله در متر مربع، حساسیت به ریزش دانه، ارتفاع بوته، خوابیدگی بوته، عملکرد دانه، وزن هزار دانه و بیماری‌های مهم گیاهی ثبت شدند. به‌منظور بررسی ارزش غذایی، خصوصیات کیفی نانوایی آنها تجزیه گردید.
یافته‌ها: نتایج نشان داد که از نظر تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک در بین ژنوتیپ‌های مورد آزمایش تفاوت زیادی مشاهده نشد. بر اساس نتایج داراب، فسا و میانگین هر دو آزمایش، لاین S-98-22 بیشترین عملکرد دانه (به‌ترتیب 7/10006 ، 9/9880 و 8/9943 کیلوگرم در هکتار) را به‌خود اختصاص داد. بر اساس مشاهدات انجام شده، در هر دو منطقه، خوابیدگی، بیماری‌های لکه‌برگی سپتوریایی، لکه نواری باکتریایی، زنگ زرد، زنگ قهوه‌ای و زنگ ساقه مشاهده نگردید و فقط 5درصد زنگ زرد در رقم شاهد در آزمایش فسا و 5درصد خوابیدگی در رقم شاهد در آزمایش داراب گزارش شد. در نهایت شاخص انتخاب ژنوتیپ ایده‌آل (SIIG)، در هر دو منطقه، لاین S-98-22 را به‌عنوان برترین لاین بر اساس صفات مورد بررسی انتخاب کرد. همچنین با توجه به خصوصیات کیفی، لاین S-98-22 با داشتن بیشترین گلوتن مرطوب، شاخص گلوتن و محتوای پروتئین و حجم رسوب زلنی مناسب بالاترین کیفیت نانوایی را داشت. البته سایر ژنوتیپ‌ها نیز در محدوده ژنوتیپ‌هایی با کیفیت نانوایی مطلوب قرار داشتند.
نتیجه‌گیری: با توجه به ویژگی‌های زراعی مناسب از جمله زودرسی، عملکرد بالای دانه و تحمل به تنش خشکی آخر فصل و خصوصیات کیفی لاین‌ S-98-22 می‌تواند به‌عنوان یک رقم جدید گندم نان برای مناطق گرم و خشک معرفی گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Comparison of Performance and Nutritional Traits of Promising Wheat Lines with the Local Control Mehrgan under Farmers' Conditions in Darab and Fasa, Fars Province

نویسندگان [English]

  • Alireza Askari kelestani 1
  • Hassan Zali 2
  • Ebrahim Mamnoie 3
1 Crop and Horticultural Science Research Department, Fars Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Darab, Iran.
2 Crop and Horticultural Science Research Department, Fars Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Darab, Iran.
3 Plant Protection Research Department, Fars Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Darab, Iran
چکیده [English]

Introduction: Breeding experiments originate from the examination of segregating generations as an important resource for generating genetic diversity and continue with the comparison of genotypes in preliminary and advanced performance trials. The superior lines need further testing under farmers' field conditions. Selected lines, alongside common cultivars in the region, are evaluated in performance comparison trials classified as On-Farm experiments. Conducting such trials demonstrates the superiority of new lines in terms of yield, disease resistance, early maturity, and lower water consumption outside research stations. Additionally, under farmers' conditions, it increases the familiarity of farmers, experts, and extension agents with the attributes and information related to new cultivars.

Materials and methods: This On-farm study aimed to compare the agronomic and nutritional traits of three promising bread wheat lines (S-98-7, S-98-11, and S-98-22) with the local control Mehrgan in the warm region of Darab and Fasa during the 2022-2023 cropping year. The amount of seed used was based on 400 seeds per square meter, with each plot measuring 2000 square meters. The data collected included days to germination, spike emergence, physiological maturity, number of grains per spike, number of spikes per square meter, sensitivity to grain shattering, plant height, lodging, grain yield, thousand grain weight, and major plant diseases. To check the nutritional value, the qualitative characteristics of its bakery were analyzed.

Results: The results indicated that there was no significant difference in the number of days to physiological maturity among the tested genotypes. Based on results from Darab, Fasa, and the average of both trials, the line S-98-22 had the highest grain yield (10,066 kg/ha, 9,880 kg ha-1, and 9,943 kg ha-1, respectively). Based on the observations made, no incidence of leaf spot diseases such as Septoria leaf spot, bacterial strip, yellow rust, brown rust, or stem rust was observed in either region. Only 5% yellow rust was reported in the control variety in the Fasa trial, and 5% lodging in the control variety in the Darab trial. Ultimately, the SIIG selection index identified S-98-22 as the best line according to the evaluated traits. Additionally, concerning quality characteristics, line S-98-22 had the highest wet gluten content, gluten index, protein concentration, and suitable Zeleny sedimentation volume, indicating the best breadmaking quality. Other genotypes also fell within the range of those with acceptable bread quality.

Conclusion: Given its favorable agronomic traits, including early maturity, high grain yield, and drought tolerance at the end of the season, S-98-22 could be introduced as a new bread wheat variety for warm and dry regions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Bread wheat
  • farmers' field conditions
  • grain yield
  • promising lines